Orzeczenie nieważności małżeństwa - nazywane również błędnie rozwodem kościelnym - to procedura, która ma na celu stwierdzenie, że dany związek został nieważnie zawarty. Ogólnie rzecz ujmując jest to wykazanie, że małżeństwo nie zaistniało mimo udanego ślubu.
Aby móc się ubiegać o orzeczenie nieważności małżeństwa muszą zaistnieć określone przyczyny, które jasno określa Kodeks Prawa Kanonicznego. Istnieje 12 takich przesłanek, są to między innymi pokrewieństwo i powinowactwo w linii prostej, impotencja niestwierdzona przed ślubem zarówno u kobiety, jak i mężczyzny, złożone wcześniej śluby kapłańskie lub śluby czystości, a także związek wynikający z zabójstwa poprzedniego małżonka czy też uprowadzenia.
Cała procedura stwierdzenia nieważności przebiega zupełnie inaczej niż w przypadku rozwodów cywilnych. Nie przeprowadza się publicznych rozpraw, a każda ze stron i świadkowie są przesłuchiwani osobno. Towarzyszą temu sędzia i notariusz. Możliwe jest tylko jednorazowe zeznawanie. Do rozpoczęcia całego procesu niezbędne jest złożenie odpowiedniej skargi powodowej, poprzedzone analizą podstaw prawnych, które są niezbędne do wydania orzeczenia o nieważności zawartego wcześniej małżeństwa.
