Istotną różnicą pomiędzy rozwodem a separacją jest to, że w tej drugiej występuje jeszcze nadzieja na naprawienie związku. Separacja to tymczasowe rozwiązanie małżeństwa, które ma możliwość powrotu do poprzedniego stanu. Nie umożliwia ona nawiązania kolejnego związku małżeńskiego lub zmiany nazwiska na noszone przed ślubem. Ponadto małżonkowie będąc w separacji prawnej są zobowiązani do udzielania sobie wzajemnej pomocy na przykład w wychowywaniu i utrzymywaniu małoletnich dzieci.
W przypadku wniesienia żądania o separację, sąd nie orzeka, kto ponosi winę za rozkład pożycia. Warunkiem jest, aby był on całkowity. Jednak w odróżnieniu od rozwodu nie jest konieczne udowadnianie, że pożycie trwale się rozpadło. Dlatego też ten sposób jest dobry dla pary, która ma jeszcze nadzieję na uratowanie małżeństwa.
Wśród skutków separacji można wymienić:
Sąd ma prawo ustalić reguły wspólnego zamieszkania małżonków będących w separacji, a także ma możliwość eksmitować jedną ze stron lub dokonać podziału majątku.
Istnieją tylko dwie sytuacje, w których sąd nie wyda orzeczenia o separacji. Nie jest ono dopuszczalne wtedy, kiedy wskutek tego może ucierpieć dobro małoletnich dzieci pochodzących z małżeństwa. Kolejną negatywną przesłanka jest sprzeczność orzeczenia z zasadami społecznego współżycia.
